w. Jakub Większy, apostoł i współpatron.

Streszczenie

W języku hiszpańskim imię Apostoła Jakuba (podobnie jak syna Alfeusza) brzmi Santiago. Przymiotnik „święty” (San) został zespolony z imieniem Iago, Jakub, dając miejsce jednemu wyrazowi Santiago. Św. Jakub był synem Zebedeusza i bratem św. Jana, prawdopodobnie pochodzący z Kafarnaum, z rodziny względnie dobrze usytuowanej, ponieważ zatrudniała ona najemników. Obaj bracia występują w przekazie synoptycznym wśród pierwszych uczniów powołanych przez Pana Jezusa (por. Mk 1, 18-20 par.).

W przekazie łukaszowym zachowała się szczególna informacja odnośnie tych dwóch braci. Wobec odmowy przyjęcia uczniów przez Samarytan, zwracają się oni do Pana Jezusa i chcą, by ogień z nieba zniszczył niegościnne miasteczko samarytańskie (por. Łk 9,54 nn). Być może ta impulsywność skarcona przez Mistrza była powodem nadania im przydomka synów gromu (Mk 3,17). Poza tym trzeci Ewangelista, ulepszył nieco obraz dwóch braci pomijając ich pretensje do zajmowania pierwszych miejsc w Królestwie Jezusa (por. Mk 10, 35-40).

Wraz ze swoim bratem i św. Piotrem oraz ewentualnie św. Andrzejem, św. Jakub występuje w wyjątkowych momentach, zastrzeżonych lub uprzywilejowanych w działalności Pana Jezusa: uzdrowienie teściowej św. Piotra (por. Mk 1,29), wskrzeszenie córki Jaira (por. Mk 5,37), przemienienie Pańskie (por. Mk 9,2), mowa eschatologiczna (por. Mk 13,3) i modlitwa w ogrodzie oliwnym (por. Mk 14,33).

Św. Jakub i św. Piotr są jedynymi z grupy Dwunastu, o których księga Dziejów Apostolskich przekazuje historie osobiste. Konkretnie, św. Jakub umiera męczeńską śmiercią z rąk Heroda Agryppy (lata 40-44?), będąc pierwszym Apostołem, który przelał krew za Chrystusa (por. Dz 12,2). Te dane tworzą parę z Apostołów: św. Piotra i św. Jakuba, a św. Piotr jest drugim Apostołem, o którego męczeństwie zaświadcza Nowy Testament (por. J 21,18 nn).

Odnośnie działalności apostolskiej św. Jakuba nie posiadamy danych patrystycznych. Pewna tradycja rozpoczynająca się w VII wieku wspomina o pobycie św. Jakuba w Hiszpanii i począwszy od IX wieku mówi się o jego grobie w Galicji [hiszpańskiej].

Dla Ojca Założyciela szczególne znaczenie posiada przydomek synowie gromu, który u św. Marka stosuje się do św. Jakuba i św. Jana, a który on interpretuje przede wszystkim w zastosowaniu do posługi kaznodziejskiej.

******************

Dane historyczno-biblijne

Także ten Apostoł nosi imię Iakob lub Jakub, wielkiego patriarchy ludu izraelskiego. W języku hiszpańskim przymiotnik święty San złączył się z imieniem Iakob w jedno, tworząc imię Santiago. Powszechnie nazywa się go także Starszym w odróżnieniu od Młodszego wspomnianego u św. Marka (15,40).

Św. Jakub i jego brat św. Jan, synowie Zebedeusza, są znani zarówno w tradycji synoptycznej, jak i janowej. Wydaje się, że należeli do rodziny rybackiej stosunkowo dobrze sytuowanej, ponieważ mieli pracowników najemnych. Mieszkali przy brzegu Jeziora Galilejskiego, chociaż nie można ściśle określić nazwy miasta, w którym mieszkali. Św. Jakub nigdy nie jest wymieniany bez wzmianki o swoim bracie, nawet w Dziejach Apostolskich (12,2), gdzie gra główną rolę.

Tradycja synoptyczna (por. Mk 1, 16-20 par.) przedstawia powołanie obu braci bezpośrednio po powołaniu Piotra i Andrzeja, w tej chronologicznej kolejności. Złączone w jedną całość na podstawie podobieństwa treści i literackiej formy, trzecia i czwarta Ewangelia wnoszą o pewnej bliskości synów Zebedeusza z Piotrem i również po wydarzeniach paschalnych ukazują ich razem przy połowie ryb (por. J 21, 2 nn; Łk 5,10).

W przekazie łukaszowym zachowała się szczególna informacja odnośnie tych dwóch braci. W czasie, gdy Jezus przechodził z Galilei do Judei, uczniowie pragną przygotować Mu odpoczynek w Samarii (por. Łk 9,54 nn). Wobec odmowy przyjęcia uczniów przez Samarytan, Jakub i Jan zwracają się do Pana Jezusa i chcą, by ogień z nieba zniszczył niegościnne miasteczko samarytańskie. Jezus karci surowo ich impulsywność. Być może ta impulsywność, była powodem nadania im przydomka synów gromu (Mk 3,17). Łukasz ulepszył nieco obraz dwóch braci, pomijając przydomek, jaki nadał im Jezus (por. Łk 6,14), jak również ich pretensje do bycia pierwszymi w przyszłym Królestwie Jezusa.

W drugim tomie (por. Dz 12,2) św. Łukasz podaje, że św. Jakub został ścięty na rozkaz Heroda Agryppy, stając się ten sposób pierwszym męczennikiem z grupy Dwunastu, który oddaje swe życie dla sprawy Jezusa. To męczeństwo jest wypełnieniem przepowiedni wypowiedzianej przez Jezusa odnośnie synów Zebedeusza, że będą pić z Jego kielicha (por. Mk 10,39). Przepowiednia była z pewnością znana św. Łukaszowi, chociaż została przez niego pominięta z całym fragmentem, aby uszanować godność Apostołów. Męczeństwo przybliża znowu św. Jakuba i św. Piotra, ponieważ są to dwaj, jedyni Apostołowie, o których okrutnym końcu istnieje świadectwo w Nowym Testamencie (por. J 21,18 nn). Wiadomości o męczeństwie innych Apostołów znajdujemy w relacja postbiblijnych.

Fakt, że Herod Agryppa I (około roku 44) wystąpił właśnie przeciwko św. Jakubowi, świadczy o tym, że ten uczeń Pana Jezusa wyróżniał się szczególnie w swoich wystąpieniach i w obronie nowej wiary wśród załamującego się judaizmu.

O działalności apostolskiej św. Jakuba nie znajdujemy danych patrystycznych. Pierwszą wzmiankę o jego pobycie w Hiszpanii spotykamy w Brewiarzu Rzymskim (VII wiek) w formie glosy lub przypisu (3, kol. 364). Wzmianki o jego grobie w Galicji [hiszpańskiej] nie spotykamy aż do IX wieku w Martyrologium de Floro (808-838). Fakt, że poeta Aurelio Prudencio (wiek V) opiewając chwałę chrześcijańskiej Hiszpanii, nie czyni wzmianki o jej ewangelizacji przez tego Apostoła, nie pozwala na udzielanie wiarygodności tym tak bardzo późnym świadectwom. Niemniej brak innych konkurujących tradycji odnośnie tego, może nieco kompensować brak świadectw starożytnych.

Przypuszczalne znalezienie grobu św. Jakuba w Compostela (Hiszpania) zmieniło tę miejscowość w ośrodek pielgrzymkowy porównywalny jedynie z Jerozolimą lub Rzymem.

Nurt klaretyński

Większa część kazań głoszonych przez Klareta nie jest oryginalna, ale stanowi kompilacje i opracowania czerpane z rozmaitych źródeł. Niemniej ten wybór i kompilacje mówią wiele o jego przemyśleniach, o tym, co zwracało jego uwagę w życiu poszczególnych świętych. O św. Jakubie mówi następująco:

„Na co należy zwrócić uwagę i podziwiać najwięcej? Oczywiście, miłość Pana Jezusa do św. Jakuba i miłość św. Jakuba do Pana Jezusa. Miłość Pana Jezusa poznajemy poprzez wybór św. Jakuba na ucznia w apostolskiej godności, do jakiej go podniósł wraz z innymi przywilejami, jakimi go uczcił oraz poprzez ważne nauki, jakich mu udzielił. A miłość św. Jakuba do Pana Jezusa okazuje się w jego znamiennym posłuszeństwie, w jego wielkodusznej ofierze i w płomieniu jego gorliwości. Będąc wiernym w tej miłości, otrzymał przywilej wyprzedzić wszystkich Apostołów w drodze ku męczeństwu. Był pierwszym w męczeństwie.

[...] Jacy byli ci niewykształceni ludzie, bez studiów i pozycji społecznej? Byli zapomniani przez świat, a nawet oni sami nie przywiązywali wagi do zaszczytów i niebezpieczeństw, jakie w sobie kryją. To na nich Pan Jezus skierował swój wzrok, pełen dobroci i uznania. Przywołał ich: vocavit eos. Lecz przywołał ich, aby znaleźli się wśród jego uczniów. Takie jest powołanie św. Jakuba i dowód miłości okazanej przez Pana Jezusa. Zaledwie został powołany, jako uczeń, oto już znalazł się w gronie Apostołów. Dwunastu mężczyzn zostało oddzielonych od innych i wybranych przez Jezusa Chrystusa. Dwunastu, aby byli świadkami jego działalności, depozytariuszami jego tajemnic, tłumaczami jego nauki, głosicielami Ewangelii, założycielami Kościoła i ofiarami religii. Pomiędzy tymi dwunastoma wybranymi mężczyznami św. Jakub zajmował trzecie miejsce. Boanerges, syn gromu. Otrzymane imię kryło tajemnicę. Imię to, on sam napełni odpowiednim znaczeniem” (2, s. 252 nn).

Dla Ojca Założyciela szczególnego znaczenia nabiera tytuł Boanerges (synowie gromu) przypisany św. Jakubowi i św. Janowi. Klaret widzi w sobie i w Zgromadzeniu pewną szczególną kontynuację związku z synami gromu i interpretuje ją przede wszystkim, jako działalność kaznodziejską: „Dnia 24 września [1859 roku], w święto Matki Bożej Łaskawej, o wpół do dwunastej rano, Pan pozwolił mi zrozumieć następujące słowa Apokalipsy (10,1). «I ujrzałem innego potężnego Anioła, zstępującego z nieba, obleczonego w chmurę, i tęcza była nad jego głową, a oblicze jego było jak słońce, a nogi jego jak słupy ogniste i w prawej ręce miał otwartą książeczkę. Nogę prawą postawił na morzu, a lewą ma ziemi. (Najpierw w diecezji na Kubie, a później w pozostałych diecezjach). I zawołał donośnym głosem, jak ryczy lew. A kiedy zawołał, siedem grzmotów przemówiło swym głosem». Oto nadchodzą synowie Zgromadzenia Niepokalanego Serca Maryi. Mowa jest o siedmiu, ale jest to liczba nieokreślona, a tutaj oznacza wszystkich. Nazywa ich gromami, ponieważ jak gromy będą grzmieć, a także będzie o nich głośno dzięki ich miłości i gorliwości, podobnie jak o św. Jakubie i św. Janie, którzy byli nazwani synami gromu. Pan zaś pragnie, abym ja i moi współbracia naśladowali świętych Apostołów, Jakuba i Jana w gorliwości, w czystości i w miłości do Jezusa i Maryi” (Aut 686).

W żadnej rzeczy Bóg tak nie ukazał swej miłości w stosunku do nas, jak w tym, że nam wysłał pierworodnego Syna swego, aby nas odkupił i wybawił i aby był Głową i wzorem dla wszystkich misjonarzy [...]. Jezus Chrystus nie miał na ziemi sprawy ważniejszej niż sprawa Jego Ojca i bardziej chwalebniejszego tytułu niż Zbawiciel świata. Otóż tę posługę tak wielką, tak świętą i tak Bożą, Jezus Chrystus był łaskaw powierzyć Apostołom i apostolskim misjonarzom, mówiąc im: „Jak Ojciec mnie posłał, tak i ja was posyłam” (J 20,21). I chciał, jak mówi św. Hieronim, abyśmy byli także zbawcami dla świata. Patrz, umiłowany Teofilu, czy istnieje podobny zaszczyt, jakiego udzielił nam Jezus Chrystus, przyjmując nas do swego apostolatu i współdzieląc się z nami tytułem Zbawiciela świata? Powinniśmy się bardzo starać, aby iść w Jego ślady, pracować dzień i noc w naszej misji, przelać krew z naszych żył i nie żałować naszego życia w kwiecie wieku, jak to uczynił Pan Jezus, jeśli taka byłaby jego najświętsza wola” (1, s. 344).

BIBIOGRAFIA

CLARET, Carta al misionero Teófilo, w EE, Madryt 1985.
CLARET, Collección de selectos panegíricos, t. V, Barcelona 1860.
FERNÁNDEZ ALONSO, J. art. Giacomo il Maggiore, w Bibliotheca Sanctorum, t.VI, Rzym 1965, kol. 364.
LÉON-DUFOUR, X. hasło apóstol w: Diccionario del Nuevo Testamento, Bilbao 2002.
MEIER, J. P. Un judío marginal, t. III, Estella 2004.

25 Lipiec . w. Jakub Większy, apostoł i współpatron.